Tekst Menno Kole
Fotografie Henk Koster
Op 19 september is het precies vijf jaar geleden dat Matwé Middelkoop in een episch Davis Cupduel in vijf sets niemand minder dan Roger Federer versloeg. Beiden waren destijds al dertigers, maar het contrast kon niet groter. De één had reeds alles gewonnen wat er te winnen valt en behoeft geen verdere toelichting. De ander worstelde zich vijftien jaar lang door de jungle van het proftennis, knokkend voor iedere honderd dollar op achterafbaantjes in alle uithoeken van de wereld.
Middelkoop won dat jaar niet alleen van Federer, maar nam ook afscheid van zijn singelcarrière 'in de marge’ (hoogste ranking #197) door rigoureus het roer om te gooien en zich volledig op het dubbelspel te focussen. Daarin veroverde hij inmiddels negen ATP-titels en reikte hij tot de top30 van de wereld. Afgelopen week stond hij nog bij de beste zestien koppels op de US Open.
Het is eind 2014. Matwé Middelkoop speelt op een future-toernooi, ditmaal ergens in Egypte. In de eerste ronde gaat hij op een achterafbaantje roemloos ten onder tegen een lokale nobody. Volledig in tranen strompelt de dan 31-jarige tennisser vanaf de tennisbaan moederziel alleen richting zijn hotelkamer.
Generatiegenoten in een vergelijkbare positie hebben stuk voor stuk hun racket allang aan de wilgen gehangen. Middelkoop niet. Hij houdt het al vijftien jaar lang stug vol in de krochten van de internationale tenniswereld, waar het knokken is voor iedere honderd dollar. De liefde voor de sport en zijn onvermoeibare doorzettingsvermogen slepen hem telkens weer door de diepe dalen heen. Soms gevolgd door een hoogtepuntje, zoals één van de vijftien toernooizeges die hij in de loop der jaren verzamelt. Maar nu is zelfs hij er echt klaar mee. Twee opties resteren: stoppen met tennis en zich richten op een maatschappelijke carrière, of de focus volledig verleggen naar het dubbelspel.
Tussen de kakkerlakken op zijn hotelkamer hakt hij de knoop door. Alle ballen gaan vanaf nu op het dubbelspel. 'Er zat nog te veel tennis in me en mijn gevoel zei me dat ik nog niet klaar was', verklaart Middelkoop zijn keuze. Uitgerekend die week ontvangt hij een telefoontje van collega Wesley Koolhof, die zich uit het niets als de verlosser aandient. 'Wat ik van plan was met mijn carrière? En of ik misschien een poging wou doen om samen te dubbelen?' Diezelfde week moet Middelkoop nog dubbelen op het toernooi in Egypte. Met een omgeturnde mindset grijpt hij zowaar de toernooizege in het dubbelspel. Een week later, bij het volgende toernooi, wint hij zelfs het enkel- én het dubbelspel. 'Ik had mijn eerste tennisleven mentaal afgesloten en had ineens weer een doel ogen. Dat doet wonderen.'
In januari 2015 begint het avontuur van Koolhof en Middelkoop in Casablanca. Hun gezamenlijke dubbelranking is net genoeg om met de hakken over de sloot het toernooi binnen te komen. Ze werken ter plaatse samen een eerste training af. 'Dramatisch ging dat', herinnert Middelkoop zich nog al te goed. 'Ik dacht nog, als ik het met deze jongen moet gaan doen, dan gaat het niets worden. Vervolgens verslaan we die week direct twee top 100-spelers en halen we de halve finale.' In de weken daarna wint het kersverse duo achtereenvolgens een Future- en een challengertoernooi. Het blijkt de opmaat naar een zeer succesvol 2015, waarin het duo de titels aan elkaar rijgt. In een jaar tijd klimt Middelkoop van de driehonderdste plek op de wereldranglijst naar de mondiale top-50 van het dubbelspel.
Roger Federer
Datzelfde jaar nog speelt Nederland in Genève voor de Davis Cup tegen Zwitserland. Dubbelspecialist Jean-Julien Rojer, die dat jaar zowel Wimbledon als de ATP Finals zou winnen, is geblesseerd. Middelkoop mag als invaller op komen draven. Samen met Thiemo de Bakker neemt hij het dubbelspel voor zijn rekening. Aan de andere kant van het net Marco Chiudinelli en niemand minder dan Roger Federer. Na vier bloedstollende sets (7-6 4-6 4-6 6-4) stijgt Middelkoop als man of the match boven zichzelf uit en wordt de beslissende vijfde set met 6-1 gewonnen. Ze houden Nederland in de race. Dat het Nederlandse team een dag later alsnog kopje onder gaat doet weinig af aan de fenomenale prestatie van het gelegenheidsduo De Bakker en Middelkoop. 'Bizar, het contrast kon niet groter', blikt Middelkoop vol trots terug op de spectaculaire zege. 'Acht maanden eerder sta je nog te huilen na een kansloze nederlaag op het laagste niveau ergens in Afrika. En dan versla je ineens de grootste tennisser aller tijden. Zo zie je maar: keuzes maken en hard werken loont. Alleen je weet nooit precies wanneer het wordt uitbetaald.'
De opmars krijgt in 2016 een passend vervolg. In februari winnen Koolhof en Middelkoop hun eerste ATP-toernooi, in het Bulgaarse Sofia. Later dat jaar volgt in het Oostenrijkse Kitzbühel een tweede ATP-titel en begin 2017 in Sydney een derde. Op het sterk bezette ATP 500-toernooi in Rotterdam halen ze de finale. Stuk voor stuk hoogtepunten van een verrassend succesvolle samenwerking, waar na tweeënhalf jaar een einde aan komt. 'De chemie is uitgewerkt. Dan moet je elkaar een hand geven en ieder je eigen weg gaan’, concludeert Middelkoop na een afgetekende nederlaag in de eerste ronde op het heilige gras van Wimbledon. Maar ook zonder Koolhof blijft Middelkoop een vast gezicht op de ATP-tour en tijdens alle Grand Slams.
Zoektocht
Aan de zijde van de Tjech Roman Jebavy grijpt hij in 2017 zijn vierde ATP-titel en samen met Robin Haase reikt hij dat jaar tot de halve finale van de US Open in New York. De combinatie met Haase blijkt een succes en samen behalen ze in 2018 drie ATP-titels. Toch gaan de twee begin 2019 weer hun eigen weg. Middelkoop ziet 2019 dan ook vooral als een ontwikkelingsjaar. Hij vraagt zich af: ‘Waar sta ik en hoe kan ik dit weer goed neerzetten?’ In de loop van het jaar verbruikt hij veel verschillende dubbelpartners. Van Stefanos Tsitsipas tot Diego Schwartzman, van Gilles Simon tot Sander Arends en ook oude bekenden zoals Jebavy en Koolhof staan nog een keer aan zijn zijde.
Ondertussen reikt hij op het heilige gras van Wimbledon totaal onverwachts tot de halve finales van het gemengddubbelspel. Dat doet hij samen met de Chinese Yang, die hij een uur voor hun openingspartij voor het eerst ontmoet. Even lonkt er zelfs een ultieme finale tegen zijn oude maatje Koolhof, die in de andere halve finale staat, maar zo ver komt het net niet.
Uiteindelijk komt hij in zijn zoektocht uit bij de Braziliaan Marcel Demoliner. Hun tweede toernooi samen levert direct een finaleplaats op en enkele weken later is het raak in Moskou: ATP-titel nummer acht voor Middelkoop. Begin dit jaar oogst het duo ook direct succes in Zuid-Amerika met de eindzege in Cordoba. Met twee titels -beiden zonder setverlies- in relatief korte tijd lijkt een nieuwe succeskoppel te zijn geboren. Toch blijkt het voorlopig één van de laatste wapenfeiten. De corona pandemie gooit roet in het eten.
Opvolger
Er volgt een rare periode met weinig tennis, maar stilzitten zit er voor Middelkoop niet bij. Het geeft hem ruimte om na te denken over het leven na zijn tennispensioen. 'Ik verwacht dat ik nog wel een paar jaartjes door blijf spelen, maar ik heb ook nog veel ambities buitenom het tennis’, verklapt hij met een overtuigende knipoog. Bovendien ziet hij in deze periode zijn anderhalf jaar jonge dochtertje Isa iets vaker. 'Uniek’, noemt hij haar met recht, doelend op het gegeven dat ze opgroeit met twee mama’s én een papa. Heeft Middelkoop daarmee zijn opvolger al in huis? Hij grinnikt. 'Mocht zij ooit willen gaan tennissen, dan heb ik het geluk dat ik het allemaal heb meegemaakt. Natuurlijk zou ik haar dan volledig ondersteunen en er samen voor gaan’, zegt hij zonder twijfel. 'Maar die keuze is aan haar. Misschien gaat ze wel hockeyen, dat is ook prima hè!’
Als de ATP Tour wordt hervat in New York, mag Middelkoop eindelijk weer aan de bak. Samen met Demoliner reikt hij tot de laatste zestien koppels op de US Open. Toch weer goed voor 50.000 dollar prijzengeld en een sloot ATP-punten. Tijdens het toernooi mag hij 37 kaarsjes uitblazen. In topsporttermen word je dan met recht een veteraan genoemd. 37 jaar, maar nog lang niet versleten. Sterker nog, hij is nog maar een paar jaar geleden begonnen met zijn huidige tenniscarrière. Zoals ze in Groningen hopelijk nog veel mogen juichen voor Arjen Robben (36), mag de kleine Isa hopelijk nog vaak juichen voor haar held.
